Daty i najważniejsze wydarzenia w historii Polski i świata
STAROŻYTNOŚĆ
Ok. 4000 lat p.n.e. – rozpoczęcie epoki starożytnej, koniec prehistorii
XVIII w. p.n.e. – powstanie kodeksu Hammurabiego
776 r. p.n.e. – pierwsza olimpiada w starożytnej Grecji
753 r. p.n.e. – legendarna data założenia starożytnego Rzymu przez Remusa i Romulusa
509 r. p.n.e. – powstanie republiki w Rzymie.
490 r. p.n.e. – bitwa pod Maratonem. Zwycięstwo Greków nad wojskami perskimi.
480 r. p.n.e. – bitwa w wąwozie Termopile. Zwycięstwo Persów. Bohaterska postawa Spartan.
216 – 202 p.n.e. – II wojna punicka. Marsz Hannibala, wodza Kartagińczyków na Rzym. Zwycięstwo Rzymian.
146 r. p.n.e. – Koniec III, ostatniej wojny punickiej zdobycie Kartaginy przez Rzymian
73-71 r. p.n.e. – powstanie Spartakusa w starożytnym Rzymie
44 r. p.n.e. – zabójstwo Juliusza Cezara
31 r. p.n.e. – bitwa pod Akcjum, pokonanie Marka Antoniusza i Kleopatry przez Oktawiana Augusta, założenie cesarstwa w Rzymie i upadek Egiptu – włączenie go do Rzymu
1 r. – Narodziny Chrystusa
313 r. – edykt mediolański – Konstantyn Wielki zezwolił na wyznawanie chrześcijaństwa
395 r. – podział Imperium Rzymskiego na Cesarstwo Zachodniorzymskie i Wschodniorzymskie ze stolicą w Konstantynopolu przez cesarza Teodozjusza Wielkiego
476 r. – upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego – koniec starożytności
ŚREDNIOWIECZE
476 r. – początek średniowiecza
496 r. – chrzest Chlodwiga, władcy Państwa Franków
622 r. – ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny. Powstanie islamu
732 r. – bitwa pod Poitiers, Karol Młot pokonał muzułmanów
800 r. – koronacja Karola Wielkiego na cesarza Państwa Franków
843 r. – traktat w Verdun – podział Państwa Franków na trzy części z których postają później: Francja, Włochy i Niemcy
962 r. – Otton I koronował się na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
966 r. – chrzest Polski przyjęty przez pierwszego władcę – Mieszka I z dynastii Piastów
1000 r. – zjazd w Gnieźnie- spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III
1018 r. - pokój w Budziszynie
1025 r. – koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski, śmierć Chrobrego, koronacja Mieszka II na króla Polski
1039 r. – przeniesienie stolicy z Gniezna do Krakowa przez Kazimierza Odnowiciela
1054 r. – schizma wschodnia – podział chrześcijaństwa na kościół rzymskokatolicki i prawosławny
1095 r. – synod w Clermont – rozpoczęcie wypraw krzyżowych
1096 – 1099 – I wyprawa krzyżowa, zdobycie Jerozolimy, założenie Królestwa Jerozolimskiego
1076 r. – koronacja Bolesława Śmiałego (Szczodrego) na króla Polski
1109 r. – wyprawa cesarza Henryka V na Polskę (obrona Głogowa). Zwycięstwo Polaków i przejęcie pełni władzy przez Bolesława Krzywoustego
1138 r. – testament Bolesława Krzywoustego, podział kraju na dzielnice (zasada senioratu)
1180 – zjazd w Łęczycy, Kazimierz Sprawiedliwy zostaje princepsem i ma zwierzchni ą władzę nad braćmi
1226 – sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez księcia Konrada Mazowieckiego (zajęli Ziemię Chełmińską)
1227 – zjazd w Gąsawie, zamordowanie Leszka Białego.
1241 r. – najazd Tatarów (Mongołów) na Polskę, bitwa pod Legnicą (legenda o hejnale i tradycja Lajkonika)
1291 – zdobycie Akki przez krzyżowców, zakończenie krucjat porażką chrześcijan
1308 r. – zajęcie przez Krzyżaków Gdańska i Pomorza Gdańskiego
1320 r. – koronacja na króla Polski Władysława Łokieka, pierwszy raz w Krakowie
1331 r. – bitwa pod Płowcami, pokonanie Krzyżaków
1333 r. – 1370 – rządy Kazimierza Wielkiego – ostatniego z dynastii Piastów
1364 r. – założenie Akademii W Krakowie
1370 r. – po śmierci Kazimierza Wielkiego królem według układów został król Węgier Ludwik Węgierski (Andegaweński)
1374 r. – przywilej w Koszycach wydany przez Ludwika Andegaweńskiego w celu osadzenia na tronie swej córki, którą została Jadwiga. Przywilej polegał na obniżeniu podatków z 12 do 2 gr. Z łana chłopskiego.
1385 r. – unia w Krewie. Polska i Litwa zostają połączone poprzez unię personalną osobą władcy, czyli Władysława Jagiełły, który poślubił królową Jadwigę.
1410 r. – bitwa pod Grunwaldem – 1411r – pokój w Toruniu
1444 r. – bitwa pod Warną. Śmierć Władysława Warneńczyka, króla który łączył swą osobą Koronę, WKL i Węgry(od 1440 r.)
1454 – 1466 – wojna trzynastoletnia Polski z Zakonem Krzyżackim za czasów króla Kazimierza Jagiellończyka. Zwycięstwo Polaków. 1466 r. – II pokój w Toruniu. Polacy odzyskują ziemię (Pomorze Gdańskie z Gdańskiem)
1450 r. – wynalezienie druku przez Niemca Jana Gutenberga
1453 r. – upadek Konstantynopola koniec średniowiecza
EPOKA NOWOŻYTNA
1488 r. – wyprawa Bartłomieja Diaza
1492 r. – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, koniec średniowiecza
1498r. – odkrycie drogi morskiej do Indii przez Vasco da Gamma
1519 – 1522r. – wyprawa Ferdynanda Magellana opływa świat
1517 r. – wystąpienie Marcina Lutra, początek reformacji
1555 r. – pokój w Augsburgu (czyj kraj tego religia – w Niemczech)
1505 r. - konstytucja Nihil Novi (nic nowego król nie może zmienić prawa bez zgody szlachty)
1525 r. – hołd pruski księcia Albrechta Hohenzollera na Rynku w Krakowie złożony królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu
1569 r. – unia realna (unia lubelska – zawarta w Lublinie) – ścisłe połączenie Polski i Litwy. Powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów
1572 r. – noc Św. Bartłomieja we Francji – rzeź kalwinów francuskich (zwanych hugenotami)
1573 r. – konfederacja warszawska – związek szlachty potwierdzający tolerancję religijną w Polsce
1596 r. – unia w Brześciu mówiąca o pokoju między katolikami a prawosławnymi w Polsce, powstanie nowego wyznania – unitów
1596 r. – przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy przez Zygmunta III Wazę
1573 r. – pierwsza wolna elekcja w Polsce – wybór Henryka Walezego
1576 – 1586 r. – rządy Stefana Batorego
1618 – 1648 r. – wojna trzydziestoletnia w całej Europie (przyczyny religijne)
1610 r. – zwycięska bitwa pod Kłuszynem Polaków z Rosją (dymitriady) – hetman Stanisław Żółkiewski
1611 r. – dymitriada czyli wyprawa Polska na Rosję
1620 r. – zwycięska bitwa pod Cecorą z Turkami – śmierć hetmana Stanisława Żółkiewskiego
1627 r. – bitwa pod Oliwą – bitwa morska ze Szwedami zwycięska dla Polaków
1648 r. – powstanie Bohdana Chmielnickiego w na Ukrainie i wojna polsko – rosyjska – zwycięstwo Polaków
1655 -1660 – potop szwedzki zakończony pokojem w Oliwie
1672 r. – bitwa w Kamieńcu Podolskim, porażka Polaków, haracz dla Turcji po pokoju w Buczaczu
1673 – bitwa pod Chocimiem z Turkami, zwycięstwo Polaków
1683 – odsiecz wiedeńska pod dowództwem króla Polski Jana III Sobieskiego, pokonanie Turków
1700 – 1721 – zwycięstwo Rosji w wojnie północnej ze Szwecją
1776 r. – Deklaracja Niepodległości i powstanie państwa USA
1789 r. – wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej – trwała do 1794 r.
1697 – 1763 – unia polsko – saksońska. Rządy królów elekcyjnych z dynastii Wettinów: Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa, (przeplatane rządami króla Stanisława Leszcyńskiego).
1717r – sejm niemy
1732 r. - traktat trzech czarnych orłów – państwa sąsiednie: Prusy , Rosja i Austria zmówiły się przeciwko Polsce
1764 r. – elekcja ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego
1768 – 1772 – konfederacja barska
1772 r. – I rozbiór Polski 1773 r. – sejm rozbiorowy - dramatyczny sprzeciw Tadeusza Rejtana.
1788 – 1792 – lata trwania Sejmu Wielkiego, zwanego Czteroletnim, marszałkiem był Stanisław Małachowski
1791 r. – uchwalenie Konstytucji 3 Maja
1792 r. – konfederacja targowicka, wojna polsko – rosyjska w obronie konstytucji- porażka obrońców konstytucji
1793 r. – II rozbiór Polski
1794 r. – powstanie kościuszkowskie (przegrane)
1795 r. – III rozbiór Polski – Polska znika z mapy Europy na 123 lata
1804 r. – Napoleon Bonaparte zostaje Cesarzem Francuzów
1812 r. – wyprawa Napoleona na Rosję
1815 r. – porażka Napoleona w bitwie pod Waterloo
1815 r. – Kongres Wiedeński
1797 r. – powstanie Legionów Polskich we Włoszech pod dowództwem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i powstanie hymnu polskiego autorstwa Józefa Wybickiego.
1807 r. – Napoleon zakłada Księstwo Warszawskie i nadaje mu konstytucję
1815 r. –wraz z Napoleonem upada Księstwo Warszawskie, Kongres Wiedeński zakłada Królestwo Polskie tzw. Kongresówkę
1830 r. – wybuch powstania listopadowego: wygrane bitwy pod Wawrem, Iganiami, Stoczkiem, Grochowem, porażka pod Ostrołęką
1846 r. – rabacja galicyjska czyli powstanie krakowskich chłopów przeciwko szlachcie
1848 r. – Wiosna Ludów w Europie i w Polsce: powstania krakowskie i wielkopolskie – krótkie i nieudane
1863 r. – wybuch powstania styczniowego (z powodu branki) – wojna partyzancka Rosjanami, bez dużych bitew, same potyczki gdyż nie istniało wojsko polskie.
1864 r. – upadek powstania, zmiana nazwy na Kraj Przywiślański
1901 r. – strajk dzieci we Wrześni – zabór pruski przeciwko nauczania religii o niemiecku. W strajku uczestniczy Maria Konopnicka, która pisze na tę okazję pieśń „Rotę”
HISTORIA NAJNOWSZA
1914 – 1918 – lata trwania I wojny światowej
1916 – bitwa pod Verdun
1917 – przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej
1917 – rewolucje w Rosji (lutowa – obaliła carat i październikowa – bolszewicka, która wprowadziła komunizm w Rosji)
18 marca 1918 – traktat w Brześciu – wystąpienie Rosji z I wojny światowej.
11 listopada 1918 r. – zakończenie I wojny światowej
11 listopada 1918 r. – odzyskanie przez Polskę niepodległości
Klasa V
Rozdział I. Pierwsze cywilizacje
Życie pierwszych ludzi
– pochodzenie człowieka
– różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia
– życie człowieka pierwotnego
– epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza
– początki rolnictwa i udomowienie zwierząt
– dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza
– terminy: praludzie, rewolucja neolityczna, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, brąz
– charakteryzuje kierunki ewolucji człowieka
– wskazuje szlaki, dzięki którym ludność zasiedliła różne kontynenty
– wyjaśnia, jak ludzie nauczyli się wyrabiać narzędzia z żelaza i omawia znaczenie tej umiejętności
Miasta-państwa Mezopotamii
– Mezopotamia jako kolebka cywilizacji
– znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji
– osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców starożytnej Mezopotamii
– Kodeks Hammurabiego
– terminy: Mezopotamia, cywilizacja, Bliski Wschód, kanały nawadniające, Sumerowie, pismo klinowe
– wymienia współczesne wynalazki, które powstały dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii
W Egipcie faraonów
– Egipt jako przykład antycznej cywilizacji
– znaczenie Nilu dla państwa egipskiego
– osiągnięcia cywilizacji egipskiej
– struktura społeczna w starożytnym Egipcie
– wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej
– terminy: faraon, politeizm, mumifikacja, sarkofag, piramidy, hieroglify
W starożytnym Izraelu
– judaizm jako przykład religii monoteistycznej
– dzieje Izraelitów
– Dekalog
– Tora
– postaci: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon
– terminy: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz
Cywilizacja Indii i Chin
– osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców Dalekiego Wschodu
– system kastowy
– hinduizm religią Indii
– terminy: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński
Rozdział II. Starożytna Grecja
Demokratyczne Ateny
– warunki geograficzne Grecji
– życie w greckiej polis
– cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej
– Perykles – najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten
– terminy: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora
– postaci historyczne: Perykles
Sparta i wojny z Persami
– ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty
– cechy i etapy wychowania spartańskiego
– powstanie i rozwój imperium perskiego
– wojny grecko-perskie
– terminy: Persowie, danina, sojusz, hoplita, falanga
– wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą
– postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas
Bogowie i mity
– wierzenia starożytnych Greków
– mity greckie
– najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes
– Homer i jego dzieła – Iliada i Odyseja
– terminy: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański
– postać historyczna: Homer
Kultura starożytnej Grecji
– wspólne elementy w kulturze greckich polis
– najważniejsze dokonania sztuki greckiej
– narodziny teatru greckiego
– znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i jej najwybitniejsi przedstawiciele
– grecka matematyka i medycyna
– rola sportu w życiu starożytnych Greków
– terminy: Wielkie Dionizje, amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski
– postaci historyczne: Fidiasz, Myron, Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Hipokrates, Pitagoras, Tales z Miletu
- data: 776 rok p.n.e.
Imperium Aleksandra Wielkiego
– podboje Aleksandra Wielkiego
– wojna z Persją (bitwy nad rzeczką Granik, pod Isssos i pod Gaugamelą)
– wyprawa Aleksandra do Indii
– kulturowe skutki podbojów Aleksandra Wielkiego
– terminy: imperium, falanga macedońska, węzeł gordyjski, hellenizacja, kultura hellenistyczna
– postaci historyczne: Filip II, Aleksander Macedoński (Wielki)
– omawia inny wybrany obiekt z listy siedmiu cudów świata starożytnego
- daty: 333 rok p.n.e., 331 rok p.n.e.
Rozdział III. Starożytny Rzym
Ustrój starożytnego Rzymu
– legendarne początki państwa rzymskiego
– zasady ustrojowe republiki rzymskiej
– społeczeństwo starożytnego Rzymu
– dokonania Gajusza Juliusza Cezara
– upadek republiki
– powstanie cesarstwa rzymskiego
– terminy: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz
– postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August
– przedstawia funkcje pełnione przez senat w ustroju współczesnej Polski
- daty: 753 rok p.n.e., 44 rok p.n.e.
Imperium Rzymskie – podboje rzymskie
– Imperium Rzymskie i jego prowincje
– organizacja armii rzymskiej
– podział cesarstwa
– upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
– terminy: Kartagina, prowincja, limes, legiony, legioniści, Imperium Rzymskie, pax Romana, romanizacja, barbarzyńcy, Germanie, Hunowie, wielka wędrówka ludów
- daty: 395 rok n.e., 476 rok n.e.
Życie w Wiecznym Mieście
– Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto
– życie codzienne i rozrywki w Rzymie
– podział społeczeństwa rzymskiego
– wierzenia religijne Rzymian
– terminy: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr, gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki
Dokonania starożytnych Rzymian
– Rzymianie jako wielcy budowniczowie
– kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków
– prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa
– najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie
– terminy: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII Tablic, Kodeks Justyniana
– postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy
Początki chrześcijaństwa
– Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej
– przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie
– rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa
– Edykt mediolański i zakończenie prześladowań
– terminy: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański
– postaci historyczne: Jezus z Nazaretu, święty Piotr, święty Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki
- daty: 33 rok n.e., 313 rok n.e.
Rozdział IV. Początki średniowiecza
Bizancjum w czasach świetności
– cesarstwo bizantyjskie pod panowaniem Justyniana I Wielkiego
– dokonania Justyniana Wielkiego
– Konstantynopol jako Nowy Rzym
– tradycja grecka w Bizancjum
– osiągnięcia naukowe Bizantyjczyków
– upadek Konstantynopola, jego przyczyny i skutki
– terminy: Bizancjum, Hagia Sophia, ikona, freski, mozaika
– postaci historyczne: Justynian I Wielki
– data: 1453 rok
.Arabowie i początki islamu
– pochodzenie Arabów
– działalność Mahometa i narodziny islamu
– religia muzułmańska i jej zasady
– dżihad i podboje Arabów
– kultura i nauka arabska
– terminy: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski
– postaci historyczne: Mahomet
- data: 622
Nowe państwa w Europie
– powstanie państwa Franków
– cesarstwo Karola Wielkiego
– rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego
– traktat w Verdun i jego skutki – nowe państwa w Europie
– Rzesza Niemiecka
– terminy: Frankowie, dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka
– postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I
- daty: 800 rok, 843 rok i 962 rok
Konflikt papiestwa z cesarstwem
– wielka schizma wschodnia i jej skutki
– przyczyny sporu między cesarzem a papieżem w XI wieku
– spotkanie Grzegorza VII z Henrykiem IV w Canossie
– konkordat wormacki i jego postanowienia
– terminy: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat
– postaci historyczne: papież Grzegorz VII, cesarz Henryk IV
- daty: 1054 rok, 1077 rok i 1122 rok
Wyprawy krzyżowe
– zajęcie Ziemi Świętej przez Turków
– synod w Clermont
– krucjaty
– utworzenie Królestwa Jerozolimskiego
– powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków
– upadek Akki
– skutki wypraw krzyżowych
– terminy: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie
– postać historyczna: papież Urban II
- daty: 1096 rok i 1291 rok
Rozdział V. Społeczeństwo średniowiecza
System feudalny
– podział społeczeństwa na seniorów i wasali
– społeczna drabina feudalna
– podział społeczeństwa średniowiecznego na stany terminy: feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo Epoka rycerzy
– ideał rycerza i jego obowiązki
– od pazia do rycerza
– życie codzienne rycerzy
– elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza
– kultura rycerska
– terminy: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi
Średniowieczne miasto i wieś
– powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich
– lokacje miast i wsi
– samorząd miejski i jego organy
– społeczeństwo miejskie
– organy samorządu wiejskiego
– wygląd średniowiecznego miasta
– zajęcia ludności wiejskiej
– terminy: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona IV.2
Kościół w średniowieczu
– duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki
– religijność doby średniowiecza
– średniowieczne zakony: benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie
– życie w średniowiecznym klasztorze
– średniowieczne szkolnictwo
– terminy: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie, skryptoria, kopiści, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet
– postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu
Sztuka średniowiecza
– rola sztuki w średniowieczu
– znaczenie Biblii pauperum
– styl romański i jego cechy
– styl gotycki i jego charakterystyczne elementy
– rzeźba i malarstwo średniowieczne
– pismo i miniatury w rękopisach
– zabytki średniowieczne w Polsce
– terminy: Biblia pauperum, styl romański, styl gotycki, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał
Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów
Zanim powstała Polska
– najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych
– osada w Biskupinie
– Słowianie w Europie i ich kultura
– wierzenia dawnych Słowian
– pierwsze państwa słowiańskie
– plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
– terminy: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swarog, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie
– postaci historyczne: święty Cyryl i święty Metody
Mieszko I i początki Polski
– rozwój państwa Polan
– dynastia Piastów
– panowanie Mieszka I
– małżeństwo Mieszka z Dobrawą
– chrzest Polski i jego skutki
– konflikt z margrabią Hodonem i bitwa pod Cedynią
– terminy: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex
– postaci historyczne: Mieszko I, Dobrawa
- daty: 966 rok i 972 rok
3. Polska Bolesława Chrobrego
– misja biskupa Wojciecha i jej skutki
– zjazd gnieźnieński i jego konsekwencje
– stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami
– koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie
– terminy: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja
– postaci historyczne: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III
– wskazuje pozytywne i negatywne skutki polityki prowadzonej przez Bolesława Chrobrego
- daty: 1000 rok, 1025 rok
4. Kryzys i odbudowa państwa polskiego
– kryzys państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
– panowanie Mieszka II
– reformy Kazimierza Odnowiciela
– polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego
– koronacja Bolesława Śmiałego
– konflikt króla z biskupem Stanisławem i jego skutki
– termin: insygnia królewskie
– postaci historyczne: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław
- data: 1076 rok
5. Rządy Bolesława Krzywoustego
– rządy Władysława Hermana i Sieciecha
– podział władzy między synów Władysława Hermana
– bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem
– najazd niemiecki na ziemie polskie i obrona Głogowa
– podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
– statut Krzywoustego i jego założenia
– terminy: palatyn (wojewoda), statut, zasada senioratu, senior i juniorzy
– postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty
- daty: 1109 rok i 1138 rok
-
Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów
– grody i ich funkcje
– życie w grodzie i na podgrodziu
– sposoby uprawy roli na ziemiach polskich
– podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów
– zakres władzy panującego
– powinności poddanych wobec władcy
– powstanie rycerstwa w Polsce
– terminy: metoda żarowa, gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna, wojowie, drużyna książęca
Rozdział VII. Polska w XIII–XV wieku
1. Rozbicie dzielnicowe
– walki wewnętrzne między książętami piastowskimi
– utrwalenie rozbicia dzielnicowego
– osłabienie Polski na arenie międzynarodowej
– sprowadzenie Krzyżaków do Polski
– najazdy Mongołów i bitwa pod Legnicą
– przemiany społeczne i gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego
– terminy: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka
- daty: 1226 rok, 1227 rok i 1241 rok
2. Zjednoczenie Polski
– koronacja i śmierć Przemysła II
– panowanie Wacława II
– rola arcybiskupów gnieźnieńskich i wspólnej diecezji w zjednoczeniu dzielnic polskich
– przejęcia władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja
– polityka Władysława Łokietka
– konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami
– terminy: starosta, Szczerbiec
– postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek
3. Czasy Kazimierza Wielkiego
– polityka dyplomacji Kazimierza Wielkiego
– pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu
– przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego
– reformy Kazimierza Wielkiego
– umocnienie granic państwa
– utworzenie Akademii Krakowskiej i jego skutki
– zjazd monarchów w Krakowie – uczta u Wierzynka
– terminy: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska
– postać historyczna: Kazimierz Wielki
- daty: 1295 rok, 1309 rok, 1320 rok, 1331 rok
4. Unia polsko-litewska
– koniec dynastii Piastów na polskim tronie
– rządy Andegawenów w Polsce
– unia polsko-litewska w Krewie
– wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem
– pokój w Toruniu
– unia w Horodle
– terminy: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie
- daty: 1385 rok, lata 1409–1411, 1410 rok, 1413 rok
5. Czasy świetności dynastii Jagiellonów
– okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej
– bitwa pod Warną
– panowanie Kazimierza Jagiellończyka
– wojna trzynastoletnia
– drugi pokój toruński i jego postanowienia
– panowanie Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech
– terminy: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd
– postaci historyczne: Władysław III Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Zbigniew Oleśnicki
- daty: 1444 rok, 1454 rok i 1466 rok
6. Monarchia stanowa w Polsce
– monarchia patrymonialna i stanowa
– wpływ przywilejów nadawanych przez władcę na osłabienie władzy królewskiej
– przekształcenie się rycerstwa w szlachtę
– przywileje szlacheckie i ich konsekwencje
– ukształtowanie się sejmu walnego
– konstytucja Nihil novi i jej znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej
– terminy: monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa sejm walny, izba poselska, senat
- daty: 1374 rok i 1505 rok